Hồng y Hollerich hướng dẫn Thượng hội đồng bằng bàn tay dịu dàng

Hồng y Hollerich hy vọng Thượng hội đồng có thể phát triển lộ trình tham vấn toàn cầu trước phiên họp tiếp theo vào tháng 10 năm 2024.

Một số nhà bình luận công giáo bảo thủ nghĩ rằng Thượng hội đồng về tính đồng nghị đang bị kiểm soát bởi một nhóm các giám chức và các nhà thần học cấp tiến của giáo hội. Chúng ta có thể thấy sự ngớ ngẩn của thuyết âm mưu này khi quan sát cách thức nhẹ nhàng hồng y Jean-Claude Hollerich đã hướng dẫn công việc của thượng hội đồng, trong chức vụ là “người tường trình”, người điều hành thượng hội đồng do giáo hoàng bổ nhiệm.

Đức Phanxicô kêu gọi Thượng hội đồng giúp vượt qua sự chia rẽ trong Giáo hội qua cầu nguyện, đối thoại và phân định. Phiên họp đầu tiên của Thượng hội đồng bắt đầu ngày 4 tháng 10 năm 2023, phiên họp thứ hai sẽ diễn ra vào tháng 10 năm 2024.

Tổng giám mục Hollerich, 65 tuổi, giáo phận Luxembourg được một nhà quan sát mô tả là con gấu bông lớn. Trước khi được Đức Bênêđíctô XVI phong tổng giám mục năm 2011, ngài là nhà truyền giáo Dòng Tên ở Nhật Bản. Với tư cách là tổng tường trình, ngài kêu gọi các thành viên chấp nhận tiến trình này. Ngài đặt câu hỏi nhưng không bao giờ áp đặt câu trả lời.

Khi chào đón các thành viên thượng hội đồng vào phòng họp, ngài lưu ý: “Chúng ta không ngồi theo cấp bậc mà ngồi ở các bàn tròn, đó là cách để thúc đẩy chia sẻ thực sự và phân định đích thực”. Ngài nói, điều này “phản ánh trải nghiệm của dân Chúa theo con đường đồng nghị bắt đầu vào năm 2021”.

Thượng hội đồng này gồm cả nam nữ giáo dân, rất khác biệt so với các thượng hội đồng trước đây chỉ gồm các giám mục.

Hồng y Hollerich nói: “Không ai trong chúng ta là ngôi sao trong Thượng hội đồng này. Đúng hơn, Chúa Thánh Thần là nhân vật chính của Thượng hội đồng. Chỉ với trái tim hoàn toàn rộng mở trước sự hướng dẫn của Ngài, chúng ta mới có thể đáp lại lời kêu gọi mà chúng ta đã nhận được với tư cách là thành viên của Thượng hội đồng”.

Hồng y mô tả Giáo hội là “dân Chúa, bước đi trong lịch sử, với Chúa Kitô là trọng tâm”, nhưng điều này không loại trừ những bất đồng trong hội đồng.

Ngài giải thích: “Điều bình thường là có một nhóm đi bên phải, một nhóm đi bên trái, một nhóm đi trước, một nhóm đi sau. Khi mỗi nhóm này nhìn lên Chúa Kitô, họ không thể không nhìn thấy nhóm đang làm điều ngược lại: những người đi bên phải sẽ thấy những người đi bên trái, những người đi trước sẽ thấy những người tụt lại phía sau. Nói cách khác, những người được gọi là tiến bộ không thể nhìn vào Chúa Kitô mà không nhìn thấy những người được gọi là bảo thủ ở bên Ngài và ngược lại. Tuy nhiên, điều quan trọng không phải là nhóm mà chúng ta thuộc về nhưng là bước đi với Chúa Kitô trong Giáo hội của Ngài”.

Hồng y Hollerich nhấn mạnh tầm quan trọng của các cuộc thảo luận nhóm nhỏ trong tiến trình thượng hội đồng. Cuộc đối thoại trong Thánh Thần “cho phép mọi người bày tỏ quan điểm, nâng cao hòa hợp mà không bỏ qua các khác biệt, nhưng trên hết là ngăn sự phân cực và luận chiến.”

Thảo luận nhằm mục đích xây dựng đồng thuận mà không chia rẽ thành các phe phái hoặc tạo ra sự đồng nhất.

Ngài nói, tại Thượng hội đồng không nên có “cuộc chiến giữa vị trí A và B. Qua phân định đích thực, Chúa Thánh Thần mở tâm trí chúng ta đến những vị trí mới, bỏ A và B lại phía sau!”

Hồng y Hollerich có trách nhiệm giới thiệu từng mô-đun hoặc chủ đề được liệt kê trong Tài liệu Làm việc để thảo luận trong các nhóm nhỏ.

Đức Phanxicô tham gia phiên khai mạc Thượng hội đồng giám mục lần thứ 16 tại Hội trường Phaolô VI ở Vatican ngày thứ tư 4 tháng 10 năm 2023. Phần lớn cuộc họp diễn ra trong các nhóm nhỏ tại các bàn tròn nơi các giám mục, giáo dân và phụ nữ trao đổi quan điểm. (Ảnh AP/Gregorio Borgia)
 

Trao đổi trong các nhóm nhỏ bắt đầu với việc mỗi người có bốn phút để nói những gì quan trọng nhất với mình. Sau đó, các nhóm nhỏ tiếp tục cuộc trao đổi và nhận định của mình.

Cuối cùng, mỗi nhóm soạn thảo một báo cáo dài hai trang về mỗi phần, đưa ra những điểm hội tụ và khác biệt, những căng thẳng đã xuất hiện và những câu hỏi còn bỏ ngỏ. Bản thảo đầu tiên của mỗi báo cáo được trình bày trước phiên họp toàn thể, sau đó mỗi nhóm sẽ hoàn thiện báo cáo của mình sau khi nghe những gì đã được phát biểu tại phiên họp.

Tiếp đó, những báo cáo của nhóm nhỏ sẽ được dùng để soạn thảo một báo cáo cho toàn bộ Thượng hội đồng.

Đối với mô-đun đầu tiên, hồng y Hollerich đề nghị các nhóm nhỏ hãy kết nối lại với trải nghiệm “hành trình cùng nhau” của dân Chúa trong hai năm chuẩn bị vừa qua ở các giáo xứ, giáo phận và quốc gia của họ. Ngài nói: “Mỗi chúng ta chọn điều gì quan trọng nhất và có ý nghĩa nhất, những gì chúng ta cảm thấy nổi bật nhất trong trí nhớ của mình.”

Ngài giải thích: “Suy ngẫm của chúng ta không nên mang hình thức một chuyên luận thần học hoặc xã hội học. Chúng ta cần bắt đầu từ những kinh nghiệm cụ thể, kinh nghiệm cá nhân và trên hết là kinh nghiệm tập thể của dân Chúa đã lên tiếng qua giai đoạn lắng nghe.”

Theo ngài, việc lắng nghe những trao đổi này trong Chúa Thánh Thần “xây dựng sự hiệp thông và mang lại tính năng động truyền giáo”.

Khi giới thiệu mô-đun thứ hai về “hiệp thông”, ngài đề nghị các thành viên “trước tiên hãy tập trung vào tiêu đề ‘Một hiệp thông tỏa sáng.’” Ngài nói, quan trọng là câu hỏi: “Làm thế nào chúng ta có thể trở thành một dấu chỉ trọn vẹn hơn?, là công cụ của sự kết hợp với Thiên Chúa, sự hiệp nhất của toàn thể nhân loại?”

Ngài lưu ý: “Trong sự hiệp thông sâu xa với Chúa Cha qua Chúa Thánh Thần, Chúa Giêsu đã mở rộng sự hiệp thông này với tất cả kẻ có tội. Chúng ta có sẵn sàng làm điều tương tự không? Chúng ta có sẵn sàng làm điều này với những nhóm có thể làm chúng ta khó chịu vì cách sống của họ dường như đe dọa căn tính của chúng ta không?”

Mỗi mô-đun có 5 bài tập để trao đổi và mỗi nhóm trong số 35 nhóm nhỏ sẽ thảo luận về một bài tập. Một vài phàn nàn cho rằng điều này làm cho các thành viên không thể thảo luận về tất cả các chủ đề, nhưng các thành viên khi được hỏi về các điều họ quan tâm nhất, hầu hết họ cho biết họ đã có các bài tập họ yêu cầu. Ngoài ra, trong các phiên họp chung hoặc các phiên họp toàn thể của Thượng hội đồng, thời gian đã được dự trù cho những can thiệp cá nhân về bất kỳ chủ đề nào.

Hồng y Hollerich bắt đầu giới thiệu mô-đun thứ ba về “Đồng trách nhiệm trong sứ mệnh”, ngài nhắc: “Chúng ta là thành phần của cùng một Giáo hội, và chúng ta chia sẻ cùng một sứ mệnh: loan báo cho thế giới Tin Mừng Phúc Âm, Tin Mừng tình yêu và lòng thương xót của Thiên Chúa với toàn thể nhân loại và thực sự là đối với mọi tạo vật.”

Câu hỏi được đặt ra cho Thượng hội đồng trong mô-đun này là: “Làm thế nào chúng ta có thể chia sẻ tốt hơn các ân sủng và nhiệm vụ trong việc phục vụ Tin Mừng?”

Từ trước bên trái, nữ tu Nathalie Becquart, hồng y Jean-Claude Hollerich, hồng y Mario Grech và Đức Phanxicô trong phiên họp ngày thứ hai 16 tháng 10 năm 2023. (Ảnh AP / Domenico Stinellis)
 

Hồng y Hollerich nói về hiệp thông (chủ đề của mô-đun thứ hai) và sứ mệnh (mô-đun thứ ba) có mối liên hệ với nhau như thế nào: “Hiệp thông là không khép kín nhưng được thúc đẩy hướng đến sứ mạng; đồng thời, mục đích của việc truyền giáo chính là mở rộng phạm vi hiệp thông, giúp ngày càng nhiều người có thể gặp Chúa và chấp nhận lời mời gọi trở thành một phần dân của Người”.

Ngài cho biết sứ mệnh của Giáo hội là loan báo Tin Mừng, bao gồm “cam kết với hệ sinh thái toàn diện, đấu tranh cho công lý và hòa bình, lựa chọn ưu tiên cho người nghèo và các vùng ngoại vi, và sẵn sàng cởi mở để gặp tất cả mọi người”.

Mô-đun này cũng đặt câu hỏi: “Làm thế nào chúng ta có thể đảm bảo để phụ nữ cảm thấy họ là một phần không thể thiếu của Giáo hội truyền giáo này?”

Mô-đun thứ tư đề cập đến “Sự tham gia, quản trị và quyền hạn. Có những tiến trình, cơ cấu và thể chế nào trong một Giáo hội đồng nghị truyền giáo?”

Ngài khẳng định: “Việc làm môn đệ truyền giáo và đồng trách nhiệm không chỉ là những khẩu hiệu, nhưng còn là lời kêu gọi mà chúng ta chỉ có thể cùng nhau thực hiện với sự hỗ trợ của các tiến trình, cơ cấu và tổ chức cụ thể thực sự hoạt động theo tinh thần đồng nghị”. Điều này có thể tác động đến đời sống của giáo hội ở mọi cấp độ.

Hồng y Hollerich lưu ý ở đây có nguy cơ của một chủ nghĩa giáo quyền. Ngài nói: “Nơi nào chủ nghĩa giáo quyền ngự trị, ở đó có một Giáo hội không di chuyển, một Giáo hội không truyền giáo vì các giáo sĩ chỉ muốn duy trì ‘hiện trạng’, vì chỉ có ‘hiện trạng’ mới củng cố quyền lực của họ. Lúc đó sứ mệnh là không thể!”

Đúng hơn, thách thức là mang tính đồng nghị qua các cuộc đối thoại trong Chúa Thánh Thần và qua phân định của các cơ cấu giáo hội địa phương.

Với tư cách là thành viên của ủy ban soạn thảo báo cáo cuối cùng, chắc chắn hồng y Hollerich sẽ có ảnh hưởng, nhưng báo cáo này sẽ phải được toàn thể thượng hội đồng xem xét và thông qua. Ít có khả năng báo cáo này sẽ đưa ra khuyến nghị cuối cùng về các nội dung gây tranh cãi. Đúng hơn là nó sẽ tạo tiền đề cho những cuộc thảo luận sâu hơn trong các giáo hội địa phương.

Hồng y Hollerich hy vọng, thượng hội đồng “có thể phát triển một lộ trình cho năm tiếp theo” về việc tham vấn toàn cầu trước phiên họp tiếp theo của thượng hội đồng tháng 10 năm 2024. Ngài nói: “Lý tưởng nhất là lộ trình này sẽ cho chúng ta thấy, đã đạt được sự đồng thuận giữa chúng ta và trên hết trong dân Chúa, đặt ra những bước khả thi để thực hiện nhằm đáp lại tiếng nói của Chúa Thánh Thần. Nhưng nó cũng nên nói rõ nơi nào cần suy ngẫm sâu hơn và điều gì có thể giúp ích cho quá trình suy ngẫm đó.”

Thật khó hiểu làm thế nào mà những người chỉ trích quy trình thượng hội đồng lại có thể nhìn thấy ở hồng y Hollerich là một nhân vật machiavellian đang cố gắng kiểm soát hội đồng. Quá trình này mang lại nhiều cơ hội cho các thành viên phát biểu và bày tỏ quan điểm của mình. Với tư cách là người điều hành Thượng hội đồng, ngài đã rất ôn hòa.

Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch