Các vấn đề nóng bỏng bên lề Thượng Hội đồng

Chức phó tế nữ, hồ sơ các giám mục, những câu hỏi gây nhiều tranh luận… Bắt đầu phiên họp thứ nhì của Thượng Hội đồng, mười nhóm chuyên gia do Đức Phanxicô thành lập trình bày tiến trình công việc của họ. Một dự án trong một dự án nhằm giải quyết các vấn đề nhạy cảm trong Giáo hội.

Cho đến ngày thứ sáu 18 tháng 10, 368 thành viên của phiên họp Thượng Hội đồng lần thứ nhì sẽ luân phiên gặp nhau trong 36 nhóm ngôn ngữ nhỏ – được gọi là “nhóm nhỏ” – mọi người có thể tự do phát biểu trong một thời gian hạn chế. Tài liệu cuối cùng sẽ được bỏ phiếu ngày thứ bảy 26 tháng 10.

Kể từ ngày 2 tháng 10, phiên họp thứ nhì của Thượng Hội đồng được bắt đầu năm 2021 nhằm mục đích làm cho Giáo hội có tính tham gia nhiều hơn và ít giáo sĩ hơn. Tinh thần của Thượng Hội đồng sẽ được áp dụng sau khi công bố Tài liệu cuối cùng, dự kiến ngày 26 tháng 10. Trong những tháng gần đây, Đức Phanxicô đã thành lập 10 nhóm làm việc và hai Ủy ban để nghiên cứu một số vấn đề được đưa ra trong phiên họp đầu tiên tháng 10 năm 2023. Nhóm 9 đang thành lập một cơ quan về phương pháp đồng nghị để phân định giáo huấn của Giáo hội về những vấn đề được gọi là “gây tranh cãi”. Nhóm cho biết các vấn đề này liên quan đến các vấn đề xã hội cũng như môi trường, tình dục hoặc bảo vệ sự sống. Không đi sâu vào chi tiết về những chủ đề nhạy cảm này, mười thành viên được Đức Phanxicô chọn đã yêu cầu có một “mô hình mới” để làm cho chân lý giáo lý và kinh nghiệm mục vụ ngang hàng nhau. Họ khẳng định: “Chỉ có sự căng thẳng hỗ tương, quan trọng và hiệu quả, giữa giáo lý và thực hành, mới thể hiện Truyền thống sống động, chống lại cám dỗ của những tuyên bố xơ cứng vô ích.”

Tiến trình bổ nhiệm giám mục

Các vấn đề tế nhị khác cũng được các nhóm khác nhau làm việc, nhóm 7 tập trung vào tiến trình bổ nhiệm các giám mục, vai trò chủ tịch nhóm được giao cho Giám mục Félix Genn, giáo phận Essen, Đức. Nhóm xin các thành viên của Hội đồng linh mục và mục vụ viết “hồ sơ” về giám mục. Ủy ban giáo luật khuyến nghị đưa vào luật Giáo hội nghĩa vụ khi thành lập các hội đồng giám mục, mục vụ và giáo xứ, phải bao gồm đa số giáo dân và có sự hiện diện đầy đủ của phụ nữ, giới trẻ và người nghèo, để có sự hiện diện của những người đã trải qua “các tình huống cá nhân và hôn nhân phức tạp”. Ủy ban gồm nhiều chuyên gia giáo luật dự tính trong các cuộc họp, giám mục hoặc linh mục giáo xứ có thể áp đặt quan điểm của họ khi điều này là cần thiết một cách hợp lý.

Nhóm 5 nghiên cứu khả năng thành lập các mục vụ mới dành cho phụ nữ. Không giống như các cơ quan khác, chủ yếu bao gồm những người tham gia Thượng Hội đồng, cơ quan này được Đức Phanxicô đặc biệt giao cho Bộ Giáo lý Đức tin và cho Bộ trưởng Hồng y Victor Manuel Fernandez. Câu hỏi gai góc về chức phó tế nữ, được cho là chưa đủ “chín muồi” đã bị loại trừ, nhưng không dứt khoát. Đức Phanxicô cho điều cấp bách hơn là phải nghĩ đến việc “mở rộng chiều kích mục vụ của Giáo hội” –  đề xuất những sứ mệnh mới cho giáo dân công giáo chưa được thụ phong. Theo quan điểm này, thánh bộ nghiên cứu hồ sơ những nhân vật kitô giáo vĩ đại, các thánh lớn, những người đã “thực thi quyền lực và thẩm quyền có giá trị và hiệu quả lớn lao” như thánh Jeanne d’Arc, Hildegard de Bingen, Madeleine Delbrêl hay Dorothy Day.

Hai lý thuyết đối lập

Tiến trình công việc của các nhóm và Ủy ban này đã được trình bày tại buổi khai mạc Thượng Hội đồng. Thành quả công việc của họ sẽ được trình cho Đức Phanxicô vào tháng 6 năm 2025. Đã có hai lý thuyết đối lập nhau về các nhóm này. Lý thuyết đầu tiên cho rằng đó là cách Đức Phanxicô loại bỏ một số chủ đề tế nhị khỏi các cuộc tranh luận trong Thượng Hội đồng tháng 10, nhằm hạn chế sự thái quá hoặc thất vọng khi kết thúc. Tuy nhiên, các nhà quan sát khác có ý kiến ngược lại, công việc của các nhóm này “không xa lạ với phương pháp đồng nghị và đặc biệt là phong cách đồng nghị”. Trong quá trình này, các thành viên đã bỏ phiếu để có thể chất vấn các trưởng nhóm, một cách để họ giữ quyền kiểm soát các vấn đề tế nhị được giải quyết ở đó và đảm bảo chúng sẽ không bị chôn vùi.

Đức Phanxicô duy trì chiều kích giám mục của Thượng Hội đồng

Trong bài giới thiệu, Đức Phanxicô cho biết: “Sự hiện diện các thành viên không phải là giám mục trong Thượng Hội đồng Giám mục không làm suy giảm chiều kích “giám mục” của Thượng Hội đồng. Ngài đảm bảo sự hiện diện của họ là dấu hiệu cho thấy giám mục “chỉ có thể phục vụ trong dân Chúa và với dân Chúa”. Tuy nhiên, ngài thừa nhận Thượng Hội đồng nhắm đến việc tìm ra những hình thức mới để thực thi chức vụ giám mục và phải được xác định đúng lúc, luôn tôn trọng kho tàng đức tin và Truyền thống sống động của Giáo hội.

Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch