Tác giả của 117 bức tượng Thánh tử đạo tại Việt Nam ở Núi Cúi
Công trình 117 bức tượng Thánh Tử đạo tại Việt Nam sừng sững ở Trung tâm Hành hương Ðức Mẹ Núi Cúi là một biểu tượng thiêng liêng, thu hút sự chú ý của đông đảo tín hữu. Ðây là tâm huyết của điêu khắc gia Nguyễn Văn Ninh, người đã dành nhiều năm ròng để thực hiện dự án này. Ðã bước sang tuổi 72, ông Ninh vẫn miệt mài với từng chi tiết, thổi hồn vào từng bức tượng, thể hiện lòng thành kính và sự tri ân đối với các vị thánh đã hy sinh vì đức tin.
Chạm khắc đời
Điêu khắc gia Simon Nguyễn Văn Ninh sinh năm 1952, là người con của giáo xứ Phú Phong, giáo phận Qui Nhơn. Từ thuở nhỏ, ông đã bộc lộ sự khéo léo, niềm đam mê với hội họa, và đặc biệt là tình yêu dành cho các tác phẩm nghệ thuật thánh. Cuộc sống gia đình khó khăn buộc ông phải sớm bươn chải với nhiều công việc mưu sinh. Từ việc khắc chữ lên những chiếc bút nhỏ, cho đến việc tỉ mẩn vẽ lên dưa hấu theo đơn đặt hàng. Đời điêu khắc gia bắt đầu từ những điều nhỏ bé như thế.
Điều thú vị về điêu khắc gia này là những năm tháng tuổi thơ làm lễ sinh tại giáo xứ Phú Phong đã ảnh hưởng đến sự nghiệp của ông. Nhờ thường xuyên phụ giúp các linh mục, ông am hiểu ít nhiều về các nghi lễ và phụng vụ, điều này đã hỗ trợ đắc lực trong quá trình sáng tác tượng thánh. Ông Ninh nhớ lại một kỷ niệm khó quên: “Ngày đó xứ Phú Phong có bức tượng Đức Mẹ đẹp lắm, tôi nhớ mãi khuôn mặt của Mẹ. Có lúc tôi tự nhủ: Khi lớn lên con sẽ tạc một bức tượng Đức Mẹ. Sau này khi làm tượng, dù cố gắng đến đâu, tôi vẫn không tài nào làm lại đẹp như vậy”, ông vừa cười vừa chia sẻ với vẻ ngậm ngùi.
Ở tuổi đôi mươi, ông Nguyễn Văn Ninh rời quê đến Long Khánh, Đồng Nai lập nghiệp. Với tài năng thiên bẩm, ông bén duyên với nghề điêu khắc tượng gỗ, dù không qua trường lớp chuyên môn. Ông cho hay: “Tôi học người này một chút, người kia một chút, nhưng không để lạc mất chất riêng của mình. Cái nào bí quá thì đọc tài liệu để có thêm ý cho việc sáng tạo, tôi đến với nghề là như thế đó”. Chính sự đam mê, cần cù và tinh thần tự học đã định hình nên một điêu khắc gia Nguyễn Văn Ninh độc đáo như ngày nay.
Năm 1990, ông Ninh cùng gia đình chuyển đến Đức Long, Gia Kiệm, mở xưởng tạc tượng. Xưởng không bảng hiệu, đơn sơ, nhưng lại là địa chỉ được nhiều linh mục và nhà dòng tin tưởng tìm đến đặt hàng. Với sự nỗ lực không ngừng nghỉ, điêu khắc gia trẻ tuổi khi ấy đã tạo nên những tác phẩm đầu tiên ghi dấu ấn trong sự nghiệp. Nổi bật là bức tượng Thánh Giuse cao 7 mét tại giáo xứ Suối Nho, giáo phận Xuân Lộc. Một tác phẩm “đầu tay” đầy ý nghĩa đối với ông. Về quan điểm sáng tạo, ông Ninh cho rằng mỗi pho tượng đều mang nét linh thiêng riêng biệt, để người xem không những thấy được vẻ đẹp hình khối mà còn cảm nhận được “vẻ đẹp bên trong của thánh nhân”. Qua đó, người xem có thể đọng lại được điều gì đó trong hành trình đức tin của mình.
Tính đến nay, điêu khắc gia Nguyễn Văn Ninh đã thực hiện nhiều tác phẩm mang đậm ý nghĩa đức tin. Có thể kể đến tượng Thánh Phaolô ngã ngựa tại dòng Phaolô thành Chartres, tượng Thánh Têrêsa Calcutta ở dòng Đức Mẹ Người Nghèo, hay tượng Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II tại Trung tâm Mục vụ TGP TPHCM. Đặc biệt nhất phải kể đến là công trình 117 tượng Thánh Tử đạo Việt Nam tại Trung tâm hành hương Đức Mẹ Núi Cúi.
Mỗi tác phẩm của ông Ninh đều gắn liền với những câu chuyện thú vị. Chẳng hạn bức tượng Thánh Phaolô ngã ngựa, sau 15 năm bàn giao, khi phát hiện tượng xuống cấp, ông Ninh đã xin mang về xưởng để tu bổ. Ban đầu dự kiến hoàn thành trong 40 ngày, nhưng vì cần sửa chữa tỉ mỉ nên kéo dài gần 4 tháng. Điều này khiến các nữ tu dòng Phaolô thành Chartres không khỏi lo lắng, thậm chí đùa rằng: “Nếu thánh Phaolô không về thì sao?”. Cuối cùng, bức tượng được hoàn thiện, trở lại sừng sững trong khuôn viên nhà dòng.
Không giới hạn ở các tác phẩm Công giáo, người nghệ sĩ này còn thực hiện nhiều tượng Phật giáo. Do sự khác biệt về tôn giáo, ông phải nghiên cứu sách vở để hiểu thêm tính cách và ý nghĩa của từng nhân vật, từng sự kiện, từ đó tạc tượng chính xác và tinh tế. Với ông, từng tượng của mỗi tôn giáo đều mang một ý nghĩa và vẻ đẹp riêng, hướng con người đến những giá trị cao đẹp của chân, thiện, mỹ.
Tạc đời Thánh tử đạo
Giữa không gian rộng lớn của Trung tâm hành hương Đức Mẹ Núi Cúi, quần thể 117 bức tượng Thánh tử đạo Việt Nam sừng sững như một biểu tượng nghệ thuật và đức tin. Công trình này khởi nguồn từ cuộc gặp gỡ giữa điêu khắc gia Simon Nguyễn Văn Ninh và Đức cha Đaminh Nguyễn Chu Trinh, người ấp ủ khát vọng xây dựng một trung tâm hành hương tại giáo phận Xuân Lộc, với điểm nhấn là các tượng Thánh tử đạo Việt Nam. Ban đầu, Đức cha muốn các bức tượng cao khoảng 2,5 mét, nhưng với cách nhìn nghệ thuật, ông Ninh đề xuất nâng chiều cao lên 2,9 đến 3,2 mét, giúp các tượng trở nên uy nghi, hài hòa với tông thể.
Hành trình hiện thực hóa công trình kéo dài ba năm đầy thử thách, bất chấp đại dịch COVID-19. Theo ông Ninh, tạc tượng thánh không chỉ là kỹ thuật mà còn là sự thấu cảm về cuộc đời và hy sinh của các vị thánh. Đặc biệt, việc khắc họa sáu vị Giám mục ngoại quốc tử đạo đòi hỏi phải tìm hiểu kỹ lưỡng để mỗi khuôn mặt toát lên nét riêng biệt, chân thực, không trùng lặp. Ông không đưa các chi tiết bạo lực như gươm, dao vào tác phẩm, dù chúng là biểu tượng gắn liền với sự tử đạo, mà tập trung thể hiện sự đơn sơ, khiêm cung và hy sinh, với mong muốn người xem cảm nhận được “cái tâm, cái hạnh” của các thánh. Đó là vẻ đẹp ẩn chứa bên trong, lay động lòng người từ chiều sâu tâm hồn.
Quá trình chế tác được thực hiện bởi ông Ninh và sáu người thợ lành nghề. Mỗi pho tượng trải qua các công đoạn tỉ mỉ: nặn tượng đất, tạo thần thái và đặc điểm riêng của từng vị; đổ khuôn bằng hóa chất Composite bền vững; hoàn thiện bề mặt để đạt độ nhẵn mịn, sắc sảo như thổi hồn vào tác phẩm. Mỗi bức tượng nặng hơn 100kg, làm với kỹ thuật cao và tất cả sự cẩn trọng. Việc vận chuyển và lắp đặt 117 pho tượng lên ba tầng lầu trên Núi Cúi cũng là một thử thách lớn, đặc biệt khi gió mạnh ở độ cao càng làm tăng độ khó.
*
Quần thể 117 bức tượng Thánh Tử đạo Việt Nam, một công trình điêu khắc đồ sộ, đã kết nối giữa nghệ thuật và niềm tin. Với ông Ninh, đây là hành trình tâm huyết, từ những nét khắc dưa hấu thời nhỏ đến các công trình để đời, đã chứng minh rằng nghệ thuật đích thực không nằm ở trường lớp, mà ở sự đam mê, cần cù và triết lý sống.
Hà Giang
