Thánh Kinh hay Kinh Thánh

Đại Tần Cảnh Giáo lưu hành Trung Quốc bi.

Năm 1803, Cha Louis De Poirot, vị linh mục Dòng Tên đến Trung Quốc từ năm 1770, đã dịch toàn bộ Cựu Ước và một số sách Tân Ước từ bản Phổ Thông (Latin) sang tiếng Hoa, gọi là Cổ Tân Thánh Kinh [5]. Như vậy, thuật từ “Thánh Kinh” đã xuất hiện chậm nhất là từ năm 1803.

Năm thứ 20 đời vua Quang Tự nhà Thanh (1894), một giáo dân Tin Lành tặng cho bà Từ Hy Thái Hậu một cuốn Tân Ước, gọi là “Quân Vương bản Thánh Kinh”[6], để mừng thọ 60 tuổi của bà. Thuật từ Thánh Kinh đã có từ rất lâu đời.

3.      Nghĩa của những chữ thánh, kinh.

3.1. Thánh: Có hai chữ Hán: 聖, 清[7]: Ở đây là chữ聖này. Thánh là gì? Mạnh Tử nói: “Khả dục chi vị thiện, hữu chư kỷ chi vị tín. Sung thật chi vị mỹ, sung thật nhi hữu quang huy chi vị đại, đại nhi hoá chi chi vị thánh”. [8] Nghĩa là: Người mà hành vi nhân phẩm đáng yêu, đáng kính, gọi là thiện. Người làm thiện theo lương tâm và bản tính không cưỡng ép và không giả trá gọi là tín. Người mà lòng thiện đầy đủ phát lộ ra khắp thân thể và mỗi cử động đều hợp ý lành, gọi là mỹ. Người có mỹ đức đầy đủ và làm nên sự nghiệp, khiến cho cái mỹ đức mình tỏa sáng trên đời, gọi là đại. Đã là bực đại nhân, lại đứng ra hoằng hóa cho đời, khiến cho thiên hạ đều quay về nẻo thiện, gọi là thánh.

Chữ thánh (聖) gồm phần dưới là chữ nhâm (壬), nguyên gốc của chữ nhâm (壬) là chữ nhân (人); phần trên là chữ nhĩ (耳) và chữ khẩu (口); hàm ý: thánh là người thông sáng: thính tai, lợi khẩu. Trong cổ văn, “thánh” và “thính” là cùng một chữ: 聽. Chữ thánh (聖) có những nghĩa này: dt; (1) Đối với người đời thường, chỉ những người đạo đức: thánh nhân; (2) Những người tài giỏi tột bực về một việc nào đó cũng gọi là thánh, như Lý Bạch giỏi uống rượu, người ta gọi ông là tửu thánh; (3) Họ Thánh; đt; (4) Làm cho trở thành thánh; (5) Tinh thông: Đỗ Phủ thánh ư thi (Ông Đỗ Phủ giỏi làm thơ); tt; (6) Thông minh; (7) Tài giỏi; (8) Tôn xưng những gì thuộc về Đức Khổng Tử: Khổng thánh đản; (9) Tôn xưng những gì thuộc về vua: Thánh chỉ; (10) Thuộc về thần thánh: Thánh mẫu, thánh đản; (11) Thuộc về Đấng tối cao [9]; (12) (Nghĩa Nôm): Âm thanh dễ nghe:thánh thót.

3.2. Kinh: Có 7 chữ Hán, ở đây là chữ 經, nghĩa là dt; (1) Ðường dọc, sợi thẳng; (2) Về đường sá thì phía Nam Bắc gọi là kinh 經, phía Đông Tây gọi là vĩ 緯; (3) Về quả đất thì lấy con đường nam bắc cực chính giao với xích đạo gọi là kinh: kinh tuyến (theo hướng nam bắc, vĩ tuyến theo hướng đông tây); (4) Kinh mạch của đông y, sách thuốc chia thành 12 kinh phân phối với các tạng phủ; (5) Thường, đạo đức pháp luật đã định không thể đổi được: Thiên kinh địa nghĩa (天經地義:cái đạo thường như trời đất không thể di dịch được); (6) Sách được coi là tiêu chuẩn tư tưởng, có giá trị đặc biệt mà người ta phải tuân theo: Ngũ kinh; (7) Lời cầu nguyện: Kinh Lạy Cha; (8)Thuật từ chỉ việc phụ nữ mỗi tháng xuất huyết một lần: Kinh nguyệt; (9) Bài văn về việc chuyên môn: Trà kinh, mã kinh; (10) Số đếm cổ xưa, mười tỷ là một kinh; (11) Họ Kinh. đt; (12) Quản lý: Kinh thế tế dân; (13) Hoạch định việc làm: Kinh thương; (14) Trải qua: Kinh lịch; (15) Sửa sang: Kinh dinh (sửa sang, sắp đặt việc lớn) (16) Chia vạch địa giới; (17) Tự thắt cổ chết: Tự kinh. tt; (18) Luôn luôn: Kinh thường; (19) Lâu dài không thay đổi: Bất kinh chi luận (lý luận để lại lâu dài).

Lưu ý [10] : “Sách” (là chữ Hán đã Nôm hóa) là tập hợp những tờ giấy có chữ in với nội dung nào đó, đóng gộp lại thành cuốn (hay quyển). “Cuốn” (Nôm) và “quyển” (Hán) đều có nghĩa là: (1) cuộn lại; (2) Sách. Nhưng khi nói: cuốn sách, quyển sách, thì chữ cuốn và quyển trở thành quán từ. “Thư” (Hán) có nghĩa là sách (ví dụ: Tứ Thư), còn “Kinh” (Hán) có nghĩa là sách thánh, sách được coi là tiêu chuẩn tư tưởng (ví dụ: Ngũ Kinh). Như vậy, Kinh đã hàm ý là sách thánh, sách điển phạm... nhưng ghép thêm chữ thánh là có ý nói lên tính trỗi vượt của cuốn Kinh này: Kinh thuộc Đấng tối cao.

4.      Thánh Kinh, Kinh Thánh.

4.1.  Thánh Kinh: Theo nguyên ngữ thì Thánh Kinh nghĩa là Sách thuộc Đấng tối cao, có giá trị đặc biệt mà người ta phải tuân theo. Theo nghĩa tôn giáo, thì Thánh Kinh là bộ sách được các Hội thánh Kitô Giáo coi là bản văn linh ứng và trung thực, ghi lại những mặc khải qua đó Thiên Chúa tỏ cho nhân loại biết về bản thân Chúa và ý định của Chúa đối với họ.

Để phân biệt giữa truyền thống Do Thái Giáo và Kitô Giáo, Thánh Kinh chia làm hai phần: Cựu Ước (Công Giáo có 46 quyển, Tin Lành có 39 quyển) và Tân Ước (27 quyển). Trong Tân Ước, Cựu Ước thường được gọi là “các Sách Thánh: Scripturae” (Mt 21,42). Dần dần từ ngữ này được dùng ở số ít là Sách Thánh: Scriptura. Sách Thánh trở thành đồng nghĩa với Kinh Thánh hay Thánh Kinh (Cv 8,32).

4.2.  Kinh Thánh: (1) Đồng nghĩa với Thánh Kinh; (2) Kinh cầu các thánh (Litaniae sanctorum) [11].

5.      Nhận xét.

Thánh Kinh là từ Hán Việt (cấu trúc tĩnh từ - danh từ) còn Kinh Thánh là từ Việt gốc Hán (cấu trúc danh từ - tĩnh từ). Người Công Giáo Việt Nam đã quen sử dụng cả hai thuật từ này mà không thấy có gì khác biệt.

Năm quyển sách kinh điển của Nho Giáo là: Thi Kinh, Thư Kinh, Lễ Kinh, Dịch Kinh và Xuân Thu Kinh nhưng trong tiếng Việt vẫn thường gọi là Kinh Thi, Kinh Thư, Kinh Lễ, Kinh Dịch và Kinh Xuân Thu. Đây cũng là một ví dụ về từ Việt gốc Hán.

Trong kho tàng ngôn ngữ Việt Nam có những từ Hán Việt - tự ngữ đứng trước định nghĩa cho tự ngữ đi sau - như: tỉnh trưởng, quận trưởng, xã trưởng, bệnh viện, cô nhi viện... Trong nhà đạo cũng có: Thánh Thể, Thánh Truyền, Thánh Thi, Tông Tòa, tu viện, chủng viện, thần học... Ngược lại cũng có những từ Việt gốc Hán - tự ngữ đứng sau định nghĩa cho tự ngữ đi trước - như: Kinh Thi, Kinh Thư, Tòa Bạch Ốc, Viện Hóa Đạo, viện tế bần, viện dưỡng lão... Trong nhà đạo cũng có: Chức Thánh, Hội Thánh, Tòa Giám Mục... Có những từ có thể ở cả hai dạng như: Lớp trưởng / trưởng lớp, thẩm mỹ viện / viện thẩm mỹ... Trong nhà đạo cũng có: Thánh Kinh / Kinh Thánh, thánh chức / chức thánh, ảnh tượng / tượng ảnh, linh hồn / hồn linh... Nhưng cũng có rất nhiều từ không thể như vậy được. Chúng ta nói: Hồn linh, linh hồn, hay nói hồn thiêng nhưng không nói thiêng hồn. Nói Kinh Thánh, Thánh Kinh, hay nói Thánh Thư, Thánh Truyền nhưng không nói Thư Thánh, Truyền Thánh. Nói Giám mục, Giám quản, hay nói Linh giám nhưng không nóiGiám linh. Nói Tòa Thánh, Tòa Giám, hay nói Tông Tòa nhưng không nói Tòa Tông, nghi lễ hay lễ nghi, nghi thức nhưng không nói thức nghi...! Cũng như Dịch Kinh (易经) và Đạo Đức Kinh (道德經) thì tiếng Việt thường gọi là Kinh Dịch và Đạo Đức Kinh (chứ không gọi là Kinh Đạo Đức!) Vậy đâu là quy luật?

Cha Lê Văn Lý, nhà ngữ học Việt Nam trả lời: “Định luật quan trọng của ngôn ngữ là thói quen thông thường. Ngữ pháp có nhiệm vụ trình bày cho trung thành và hệ thống hóa những kiểu nói thông thường, dựa trên những tỉ dụ lấy ở ngôn ngữ được sử dụng hàng ngày, chứ không phải là những câu văn viết, lấy trong sách hay trong thi phú, trừ khi văn viết và thi phú đó tương tự với lời nói thường dùng hàng ngày, chẳng hạn như những câu thơ của Tú Xương sau đây:

Mai không tên tớ, tớ đi ngay...

Nào có ra gì cái chữ Nho...”

Vị giáo sư, tiến sĩ văn chương này kết luận: “Người nào nói ngược lại với thói quen, chẳng hạn như: ‘Ấp trưởng’ thay vì ‘trưởng ấp’, ‘học đại’ thay vì ‘đại học’, ... sẽ không được quần chúng noi theo, nếu như không bị người ta chê cười.” [12]

6.      Kết luận.

Không thể nói “Thánh Kinh” hay “Kinh Thánh” từ nào đúng văn phạm, trang trọng hoặc hay hơn từ nào được. Trái lại, “thói quen thông thường” cho phép sử dụng cả hai từ này để chỉ cùng một đối tượng.

Có chăng, trên phương diện tu từ, chúng tôi thấy: (1) Dùng “Thánh Kinh” thì thích hợp hơn trong ngữ cảnh song song với các khái niệm bằng tiếng Hán Việt như: Thánh Mẫu học và Thánh Kinh học, Thánh Kinh và Thánh Truyền, việc đọc Thánh Kinh trong Thánh Lễ... (2) Dùng “Kinh Thánh” thì thích hợp hơn trong ngữ cảnh song song với các khái niệm bằng tiếng Việt gốc Hán như: Hội Thánh và Kinh Thánh, chức thánh theo Kinh Thánh, Sách Thánh hay Kinh Thánh ... (3) Tên các tác phẩm nói chung thì chỉ cần viết hoa chữ cái đầu tiên mà thôi. Tuy nhiên với các tác phẩm kinh điển, tôn giáo thì để tỏ lòng kính trọng cần phải viết hoa (quy tắc tu từ). Do đó: Viết Thánh Kinh hay Kinh Thánh thì tốt hơn là viết Thánh kinh hay Kinh thánh.