Chúng ta nghĩ gì về ChatGPT, trí tuệ nhân tạo có câu trả lời cho mọi thứ? Triết gia Jeanne Larghero nhìn thấy trong đó một kỳ công tài tình, nhưng không giống với trí thông minh của con người: Chỉ là hứa hẹn về những cuộc trò chuyện thiếu ký ức, vì vậy, đây không phải là cuộc gặp gỡ đích thực và … "vô hồn".
Nhà báo lo lắng, nhà phát triển lo lắng, luật sư lo lắng; kế toán, giáo sư cũng lo lắng: ChatGPT sẽ ném quí vị vào lãng quên của lịch sử, để dự phần vào việc thắp đèn đường hay làm vệ sinh tấm lưới? Nếu thế giới, nếu cuộc sống chúng ta chỉ có việc thực hiện những quyết định của ai đó, chúng ta sẽ chỉ phải dần dần cúi đầu trước sức mạnh tính toán và suy luận của phần mềm, ngay cả khi nó xuất phát từ sự khéo léo của con người. Nhưng đời sống trí tuệ của chúng ta không được định nghĩa là một công cụ sản xuất hướng tới khả năng cạnh tranh. Hơn nữa, sự pha trộn giữa nỗi sợ hãi và niềm đam mê do ChatGPT gây ra, giao diện trí tuệ nhân tạo này có khả năng mã hóa một ứng dụng hoặc cung cấp một công thức nấu ăn. Đúng hơn, nó phản ánh một tư duy khá kém cỏi so với trí thông minh của con người.
Tuổi thơ của chúng ta
Cuộc sống nội tâm của chúng ta trước hết là một kho báu khổng lồ được ẩn dấu trong sâu thẳm ký ức về "kiến thức bị lãng quên" như Jacqueline de Romilly vĩ đại đã nói. Ví dụ, chúng ta hiểu ý nghĩa của một câu nói nhờ vào chuỗi ký ức mênh mông kết nối chúng ta với nỗ lực to lớn dành để học đọc, giải mã các dấu hiệu, giải mã âm thanh, ý nghĩa sâu sắc của từ ngữ: nỗ lực này của thời thơ ấu đã bị lãng quên từ lâu, nó đã rơi vào quên lãng, nhưng tất cả những điều này trở nên sống động trong chúng ta mỗi khi đọc một bản văn hay thực hiện một điều gì đó. Do đó, khi hai người đối thoại hoặc trao đổi, họ kết nối lại với phần này của một quãng đời thơ ấu và cùng nhau chia sẻ.
Những cuộc trò chuyện được AI hứa hẹn sẽ chỉ có ý nghĩa đối với những trí thông minh có khả năng hiểu, đánh giá, đặt vấn nạn, tích hợp và nhận xét.
Nhưng nhiều hơn nữa: mọi thứ chúng ta đọc, nghe, tất cả thông tin nhận được, tất cả những kiến thức mới mà chúng ta tiếp cận đều đánh thức trong ta một thế giới từ ngữ, ký ức cá nhân, hình ảnh cá nhân mà qua đó hình thành văn hóa và tính cách của riêng mình. Do đó, "đối thoại" luôn là gặp gỡ một thế giới khác hơn là chính mình.
Một trí tuệ vô hồn
Thế giới nội tâm của chúng ta không phải là một công cụ kỹ thuật có thể tái tạo nhờ một giao diện, tuy nhiên nó có thể vô cùng phức tạp. Và Jacqueline de Romilly, khi về già, vào thời điểm đang dần mất thị lực, bà cảm thấy cần phải quay lại với sâu thẳm ký ức nhằm hưởng nếm lại kho tàng bị lãng quên này, một kho tàng gắn liền với văn hoá học thuật mênh mông của bà. Những cuộc trò chuyện được AI hứa hẹn chỉ có ý nghĩa đối với những trí thông minh có khả năng am hiểu, đánh giá, đặt vấn nạn, tích hợp và quan trọng hơn là phản biện. Những cuộc trò chuyện này sẽ không bao giờ là những cuộc đối thoại, bởi vì phía sau màn hình, không có ký ức nào bị mất trong sâu thẳm thời gian đã qua, không có cái nhìn mờ sương gợi lên lời cầu nguyện của Esther, hay hương vị của một chiếc bánh táo: Những lời đối thoại sẽ đúng, công thức sẽ chính xác, nhưng cảm xúc từ sâu thẳm trái tim nhằm tạo ra cuộc gặp gỡ khó quên sẽ luôn vắng bóng...
Trí tuệ nhân tạo là một trí thông minh vô cảm, không có ký ức, không có một cơ thể biết run rẩy, biết đau khổ, biết yêu thương. Trí tuệ nhân tạo đọc "Iliad", hay "Bá tước Monte-Cristo" (những tác phẩm văn học cổ điển của Pháp - ND) không có mọi thứ cần thiết để thưởng thức những gì chúng ta hiểu. Đó là một trí thông minh vô cảm, vô tâm.
Vì vậy, hãy tự trau dồi và nuôi dưỡng trí thông minh Thiên Chúa ban cho mỗi người, và chúng ta sẽ luôn tự tìm thấy niềm vui khi nắm giữ nhiều kho báu để thưởng thức và chia sẻ.
Jeanne Larghero, "ChatGPT, une intelligence sans la mémoire du cœur"
ALETEIA 17/02/23
